Цахим шуудангийн санамж (Email disclaimers)

Бэлтгэсэн Л.Галбаатар

Цахим шуудангийн санамж буюу “Email disclaimers” гэдэгт юуг ойлгох вэ?

Цахим шуудангийн санамж (цаашид “санамж” гэнэ) гэдэг нь цахим шууданд хавсаргасан мэдэгдэл юм. Энэхүү мэдэгдэл нь ихэвчлэн хууль зүйн төдийгүй маркетингийн зорилгоор ашиглагддаг. Мөн санамж нь вэб хуудаст ашиглагддаг. Гэхдээ энэ бичлэгт зөвхөн цахим шууданд холбогдох хэсгийг авч үзье.

Яагаад танд санамж хэрэгтэй вэ?

Цахим шууданг санамжтай байлгах эсэхийг шийдэхэд туслах хэдэн шалтгаан бий. Эдгээр нь хууль зүйн, маркетингийн гэх үндсэн хоёр хэсэгт хуваагддаг. Энэ бичлэгт зөвхөн хууль зүйн шалтгааныг нь авч үзье.

Хууль зүйн шалтгаан

Санамж нь таныг цахим шуудангийн агуулгаас болж хариуцагчаар татагдан бүтэлгүйтэх, улмаар шүүхийн өмнө хариуцлага хүлээхээс хамгаалах эсэх тодорхойгүй санагдаж болох юм. Гэхдээ энэ нь таны холбогдсон хэрэгт хариуцлагаас чөлөөлөгдөхөд тань зайлшгүй туслана.

Тодруулбал, санамж нь цахим шуудантай холбоотойгоор танай байгууллагын эсрэг олон хүн нөхөн төлбөр шаардаж шүүхэд зарга мэдүүлэх эрсдлээс урьдчилан сэргийлнэ.

Тиймээс ямагт санамж ашиглахыг зөвлөж байна. Санамж нь дор дурдаж буй хууль зүйн эрсдлээс таныг хамгаалж чадна. Үүнд:

• Нууцлал алдагдах: Та санамжийн хэсэгт цахим шуудангийн агуулга нь нууц болохыг анхааруулах замаар хүлээн авагч нууц мэдээллийг задруулахаас байгууллагаа хамгаалж чадна. Хэрэв хүлээн авагч энэхүү нууцлалыг зөрчвөл тэрээр хариуцлага хүлээнэ.

• Нууцлал санамсаргүйгээр алдагдах: Хэрэв ажилтан нууц цахим шууданг хэн нэгнээс хүлээн аваад санамсаргүйгээр буруу хүн рүү дамжуулан илгээвэл ажилтан төдийгүй байгууллага нь хариуцлага хүлээнэ. Ийм зүйл их тохиолддог. Жишээ нь буруу хаяглагдсан цахим шуудан постмастер-т илгээгдэж болох бөгөөд түүнд цахим шууданг унших эрх олгогдоогүй. Түүнчлэн, цахим шуудан амархан саатуулагддаг. Энэ тохиолдолд цахим шуудангийн тань төгсгөлд тухайн зурвас нь зөвхөн тухайлсан хүлээн авагчид зориулсан тухай мэдэгдэл оруулсан бөгөөд хэн нэгэн уг цахим шууданг эндүүрч хүлээн авсан бол тухайн этгээд нууцлалыг хангах ёстой ба ингэснээр та хамгаалагдана.
• Вирус халдаах: Ажилтан вирус агуулсан цахим шууданг илгээх буюу дамжуулан илгээвэл үүнд танай байгууллага хариуцагчаар татагдана. Цахим шуудангаар дамжин вирус нэвтрэх, үлдэх явдалд саад болдог вирусын сайн илрүүлэгчийг байгууллага ажиллуулахаас гадна та бас санамждаа тус цахим шуудан нь вирус агуулсан байж болохыг анхааруулснаар хүлээн авагч нь вирусыг шалгаж, устгах явдлыг хариуцдаг.
• Гэрээ байгуулах: Бичгэн харилцаа, тэр дундаа цахим шуудан нь хувь хүмүүсийн бодит, илэрхий үйлдлийн дагуу хууль зүйн гэрээ болж ашиглагддаг. Хэрэв тухайн ажилтан цахим шуудангаар гэрээ байгуулахыг хүсэхгүй бол санамжид аливаа гэрээ нь тухайн ажилтны удирдлагын зүгээс баталгаажсаны үндсэн дээр дагаж мөрдөгдөнө гэх утгыг тусгах хэрэгтэй.
• Хайхрамжгүйгээр ташаа мэдээллэх: Хуулиар, тухайн этгээд нь гуравдагч этгээдэд бодит, тохиромжтой зөвлөгөө өгөх үүрэгтэй. Хэрэв ажилтан цахим шуудангаар мэргэжлийн зөвлөгөө өгдөг бол байгууллага тухайн зөвлөгөөний үр нөлөөг зөвлөгөө авагч, гуравдагч этгээдийн өмнө хариуцдаг. Зохистой санамж нь тухайн байгууллагыг хариуцлага хүлээх эрсдлээс хамгаална.
• Ажилтны хариуцлага: Гэхдээ байгууллага нь эцсийн дүнд ажилтныхаа үйлдэл, эс үйлдэхүй, тэр дундаа илгээж буй аливаа цахим шуудангийн агуулгыг хариуцах бөгөөд санамж нь хариуцлагыг хөнгөрүүлэх нөхцөл юм. Харин байгууллага нь ажилтанд гүтгэлэг, доромжлол бүхий, бусдад гэм хор учруулсан бусад зохисгүй мэдэгдэл хийхгүй байх тухай тодорхой зааврыг танилцуулсан бөгөөд ажилтан тус дүрмийг зөрчсөн бол байгууллага ба ажилтны хувийн хариуцлага ялгамжтай байна. Энэ талаар байгууллага нотлох ёстой бөгөөд цахим шуудангийн санамжийг баримтлах, “цахим шуудангийн журам”-ыг хэрэгжүүлэх талаар ажилтанд тодорхой, хоёрдмол утгагүйгээр анхааруулж цахим шууданг зүй бусаар ашиглахгүй байхтай холбогдсон арга хэмжээ авсан байх ёстой юм.

Эцэст нь хэлэхэд, санамж нь хууль ёсны зорилгод үйлчлэх хэрэгсэл бөгөөд гүтгэлэг, доромжлол, бусдад гэм хор учруулсан агуулга илгээгч этгээдийг хамгаалахгүй. Ихэнх санамж нь ажилтан зөрчил гаргахаас сэргийлж байгууллагын зүгээс хийсэн бүх мэдээлэл бөгөөд холбогдох нөхцөл байдалд байгууллагын хариуцлагыг хөнгөрүүлэх, чөлөөлөх явдалд үйлчилдэг.

 2010-06-25

Эх сурвалж: http://www.emaildisclaimers.com/

Read more...

Цахим орчин дахь оюуны өмч- эрх зүйн хэм хэмжээний зөрчилдөөн

Швейцарийн Холбооны Улсын “Lausanne” болон “Fribourg” Их Сургуулийн профессор, Дэлхийн Оюуны Өмчийн Байгууллагын “Арбитр, зуучлалын төв”-ийн арбитрч François Dessemontet

Өгүүллийг тоймчилсон Л. Галбаатар

         

Эх сурвалж: Conflict of Laws for Intellectual Property in Cyberspace

 

Зөрчилдөөний хэм хэмжээ нь улс орнуудын эрх зүйн эрх зүйн хэм хэмжээ хоорондын зөрчилдөөнийг шийдвэрлэх зорилгод үйлчилдэг билээ. Хэдийгээр цахим орчинд тухайн улсын нутаг дэвсгэр зааглагдан ялгардаггүй ч[1] шүүх эрх мэдлийг хэрэгжүүлдэг зарим онцгой байгууллага нь хэрэг, маргааныг шийдвэрлэхдээ аливаа улсын нутаг дэвсгэрийг тодорхойлдог. 

Тэдгээр байгууллагад “ICANN”-н журмын дагуу домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх арбитр, Дэлхийн Худалдааны Байгууллагын Маргаан шийдвэрлэх байгууллага зэргийг нэрлэж болно[2].

Тиймээс, оюуны өмчийн ихэнх салбарт хэрэг харьяалан шийдвэрлэх эрх мэдлийн зөрчилдөөн чухал асуудал юм. Энэ нь бүх Европ даяар Патентын нэг шүүх байгуулахад хүртэл хүргэж байна. Үүний цаана оюуны өмчийн эрх зүйг уялдуулан зохицуулах асуудал байгаа хэдий ч, энэ нь одоогийн хөндөх зүйл биш юм.

Дараах салбар эрх зүй нь интернэт дэх харилцаанд маш чухалд тооцогдох боллоо. Үүнд:

-          Барааны тэмдэг, худалдааны нэрийн эрх зүй

-          Патентийн эрх зүй

-          Лиценз-зөвшөөрлийн эрх зүй

-          Шударга бус өрсөлдөөнийг зохицуулах эрх зүй

-          Худалдааны нууцын эрх зүй

-          ТВ, зар сурталчилгааны эрх зүй.

Оюуны өмчийн эрхтэй холбоотой худалдааны хэлэлцээр (ТРИПС Хэлэлцээр) нь[3] зөвхөн худалдаанд оюуны өмчийг хамгаалах тухай анхдагч зөвшилцөлийг хангадаг бол, Дэлхийн Оюуны Өмчийн Байгууллагын 1996 оны гэрээнүүд[4] нь зөвхөн зохиогчийн эрхийн болон түүнд хамаарах эрхийн талаар зохицуулсан байдаг.

Энэ байдал нь Оюуны өмчийн эрх зүй дэх зөрчилдөөний хэм хэмжээг боловсронгуй болгох шаардлагыг бий болгож байгаа юм.

Европод, “Гэрээний бус үүргийн харилцаанд хэрэглэгдэх эрх зүйн тухай конвенц” (“Rome II”) нь хэм хэмжээний төрөлжүүлэлтийн үйл явцад зохих дэмжлэг болж байгаа ч хангалтгүй байгаа тул “Олон улсын хувийн эрх зүйн тухай Гаагийн бага хурал” зэрэг байнгын үйл ажиллагаа бүхий байгууллага энэ чиглэлд анхаарч ажиллаж байна. 

Дагаж мөрдөгдөж буй олон улсын конвенцууд нь хэм хэмжээний зөрчилдөөнийг бүрэн шийдвэрлэж чадахгүй байгаа тул зөрчилдөөний хэм хэмжээг уялдуулан нийцүүлэх шаардлага улам бүр тулгарсаар байна. 

Профессор François Dessemontet уг өгүүллээ дараах бүтцээр бичиж, зохих санал, дүгнэлтийг танилцуулжээ. Үүнд:

1. Олон улсын конвенцууд болон нутаг дэвсгэрийн харьяалал

А. Оюуны өмчийн олон улсын конвенцуудын хамрах хүрээ

1. Олон улсын конвенцуудаар зохицуулагдаж буй салбар

2. Суурь эрх

3. Үндэсний дэглэм

Б. Оюуны өмчийн эрх зүй хэрэглэгдэх байдал

1. “Улсуудын хоорондох анхдагч худалдаа” гэх онол

2. Нутаг дэвсгэрийн харьяалал ба нийгмийн дэг журам

2. Олон улсын хувийн эрх зүй ба интернэт дэх олон улсын өмчийн эрх

А. ОУХЭЗ-н арга хэрэгсэл

Б. Гэрээний харилцаа

В. Гэрээний бус үүрэг

Дэлгэрүүлж уншин судлах: http://www.unil.ch/webdav/site/cedidac/shared/Articles/Conflict%20of%20Laws%20in%20Cyberspace.pdf 

Дүгнэлт.

Оюуны өмчийн эрх интернэтэд зөрчигдөх явдал өнөөдөр шинэ тутам зүйл байхаа нэгэнт больжээ. Үүнтэй холбоотой нэг удаагийн шийдвэр нь бүхий л шатыг хамарч зөв зүйл бий болгох боломжгүй юм. Хоёр болон түүнээс дээш удаа зөв практик нь зохих амжилт болно биз ээ. Онцгой зүйл тохиолдохоос бусад үед нэхэмжлэгчийн хувийн хуулийг интернэт дэх оюуны өмчийн зөрчилд хэрэглэх хандлагатай байна.

Зөрчилдөөний хэм хэмжээг уялдуулан зохицуулах замаар Оюуны өмчийн эрхийг интернэтэд хамгаалах ажлын үр дүн нь мэдээллийн эрх чөлөө, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхээс шууд хамааралтайг холбогдох мэргэжилтнүүд ямагт санаж явах хэрэгтэй билээ.

Интернэт дэх зөрчилдөөний хэм хэмжээний талаар тойм мэдээлэл авахыг хүсвэл дараах холбоосоор зочилж болох юм. 

Илүү бодитой мэдээлэл авах хүсвэл эргэн тойронд болж интернэт дэх зөрчилтэй холбоотой эрх зүйн маргаан, түүнийг шийдвэрлэж буй хандлагад дүн шинжилгээ хийх нь зохистой:

-          INTERNATIONAL JURISDICTION IN CYBERSPACE: A COMPARATIVE PERSPECTIVE.  Amit M. Sachdeva.

-          INTERNET GOVERNANCE AND INTERNATIONAL LAW.

Jovan Kurbalija

-          internet regulation and the role of international law.

Antonio Segura-Serrano 

---

[1] Дэлгэрүүлж харах:

M. R. Burnstein, Conflicts on the Net: Choice

of Law in Transnational Cyberspace, 29 VAND. J. TRANSNAT’L L. 82 (1996);

P.E. Geller, International Intellectual Property, Conflicts of Laws and

Internet Remedies, EIPR 2000.125; L. LESSIG, CODE AND OTHER LAWS OF CYBERSPACE 42-60 (Cambridge 1999)

[2] Uniform Domain Name Dispute Resolution Policy,

http://www.icann.org/udrp/udrp-policy-24oct99.htm;

Supplemental Rules for Uniform Domain Name Dispute Resolution Policy,

http://www.arbiter.wipo.int/domains/rules/supplemental.html.

Understanding on Rules and Procedures

Governing the Settlement of Disputes, WTO

http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/28-dsu.pdf.

[3] ТРИПС хэлэлцээр нь Дэлхийн Худалдааны Байгууллагаас 1994 оны 4 сарын 15-нд батлан гаргасан Марракешийн хэлэлцээрийн 1С хавсралт юм.

[4] Дэлхийн Оюуны Өмчийн Байгууллагаас (ДОӨБ) 1996 оны 12 сард батлагдаж, 2000 оны 3 сард хүчин төгөлдөр болсон 2 гэрээ буюу “Зохиогчийн эрхийн асуудлаарх гэрээ” “Тоглолт ба дуу авианы бичлэгийн тухай гэрээ”

Read more...

Интернэт хэрэглээг хязгаарлах эрх зүйн асуудал

Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос баталсан “Харилцаа холбооны сүлжээгээр вэб сайтын үйлчилгээг эрхлэхэд баримтлах түр журам”-ыг боловсронгуй болгох зорилгоор тус хорооноос “Тоон контентийн үйлчилгээний зохицуулалт” нэртэй журмын төсөл боловсруулснаа 2011 оны 1 дүгээр сарын 18-нд мэдээллийн технологийн салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй байгууллага, тэдгээрийн төлөөлөлд танилцуулж, төсөлд сонирхлын бүлгүүдийн саналыг авч, “жинхэнэ журам” гаргахаар болсон билээ.

Энэхүү журмын төсөлд туссан “Шүүлтүүрийн програм”-тай холбоотой зохицуулалтад таны анхаарлыг хандуулъя.

Тус төслийн 4.5.1-д зааснаар, Үүрэн холбооны үйлчилгээ эрхлэгчээс бусад Харилцаа холбооны үйлчилгээ эрхлэгч нь шинээр хэрэглэгч бүртгэхдээ хэрэглэгчидэд шүүлтүүр програм, хуулиар хориглосон контентид хандах хандалтыг хязгаарлах боломжийг санал болгоно гэжээ. Гэртээ, байгууллагадаа “интернэт тавиулах” хүмүүсийн хувьд шүүлтүүрийн програм, контентийг хянах бусад хэрэгслийг суулгуулах буюу тохируулж тооцоолууртаа хууль бус, сөрөг контентийг хүлээн авахгүй байх нөхцлийг энэ 4.5.1 агуулж байна. Эцэг, эхчүүдийн хувьд хүүхдийнхээ тооцоолуурыг интернэтэд холбуулахдаа “Шүүлтүүрийн програм” суулгуулах нь хүүхэддээ анхаарал тавьж буй хэрэг билээ.

Мөн 5.10.1-д Контентийн агрегатор нь хэрэглэгч контент үүсгэх боломжтой (UGC-user generated content), хэрэглэгчийн сэтгэгдэл үлдээх хэсэгтэй бол Зохицуулах хорооноос ажиллуулж буй шүүлтүүр програмыг үйл ажиллагаандаа заавал нэвтрүүлэх үүрэгтэй. Эндээс харахад Төрийн мэргэжлийн байгууллага болох Зохицуулах хорооноос удирдан ажиллуулах шүүлтүүрийн програм нь улсынхаа нутаг дэвсгэрт хууль бус, сөрөг контент “нэвтрүүлэхгүй” байх “хилийн цэргийн үүрэг” хүлээж байгаа юм. 

5.10.3-д зааснаар Хэрэглэгч аль нэг өөр хэрэглэгчийн үүсгэсэн контент хууль бус, сөрөг контент байна гэж үзвэл контентийн агрегаторт мэдэгдэх боломжийг хэрэглэхэд хялбар, энгийнээр шийдэж өгсөн байх үүрэг Контентийн агрегаторт ногдож байна. Энэ нь шүүлтүүрийн програмд “өртөөгүй” сөрөг контентийг хэрэглэгч илрүүлж, мэдэгдэх нөхцлийг зохицуулсан хэсэг болжээ.

Дээр дурдагдсан зарим ойлголтыг дор дурдая.

Харилцаа холбооны үйлчилгээ эрхлэгч гэдэгт контентийг хүргэгч суваг ба контентийн үйлчилгээг өөрийн хэрэглэгчдэд дамжуулан хүргэх боломжийг хангасан сүлжээ бүхий эсвэл бусдын сүлжээ ашиглан дээрхи боломжийг хангасан, харилцаа холбооны үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй хуулийн этгээдийг хэлж байгаа билээ.

Контент гэж харилцаа холбооны сүлжээгээр дамжиж буй тэмдэгт, дохио, текст, зураг, дуу, авиа, дүрс, бичлэг болон бүх төрлийн мэдээ мэдээллийг тоон хэлбэрт хувиргасан бүтээл бөгөөд түүнд Цахим шуудан, балк, спам захидал болон хувь хүмүүсийн хоорондын харилцаа (Жишээ нь: телефон яриа, факс, АйПи телефон яриа гэх мэт) орохгүй юм.

Контентийн агрегатор (agreggator) гэдэгт контент нийлүүлэгч, Харилцаа холбооны үйлчилгээ эрхлэгчийн хооронд холбох гүүр болж, өөрийн тоног төхөөрөмж, програм хангамжийг ашиглан контентийг хувиргах, дамжуулахтай холбоотой харилцаанд орж байгаа иргэн, хуулийн этгээдийг хэлж байгаа билээ.

Тэгэхээр хууль бус контент буюу Шүүлтүүр програмын ажиллагааг тодорхойлогчид юуг хамааруулж байна вэ? Төсөлд тусгаснаар дараах зүйлс нь хуулиар хориглосон контент болох юм. Үүнд:

1. Садар самуун явдал 

2. Хүчирхийлэл 

3. Хууль бус зар сурталчилгаа 

4. 18-аас доош насныханд хориотой контент 

5. Оюуны өмчийн эрхийн зөрчил

Эдгээрийг эрх зүйн үндэслэлийг өмнө нь би блогтоо оруулсан билээ. 

Эндээс харахад, төсөлд хууль бус контентийн зохицуулалтаар хүүхдийн эрхийг хамгаалах төдийгүй нийгмийн дэг журам, ёс суртахууныг хамгаалахад чиглэгджээ. Зохицуулах зүйл нь өргөн хүрээг хамарч үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхийг эрсдэлтэй болгож буй сул талтай ч, улс төрийн агуулга бүхий зүйлийг багтаагаагүй нь сайшаалтай юм.

Хууль бус, сөрөг контентийг хянах эрх зүйн болон зохион байгуулалтын тогтолцоо бүхий улс орнууд, тухайлбал АНУ, Австрали, Норвег, Финлянд, Их Британи, Дани, Нидерланд зэрэг улсууд Хүүхдийг интернэт дэх сөрөг мэдээллээс хамгаалахыг гол зорилгоо болгосон байдаг. 

Эдгээр улсын хууль тогтоомж нь “Хүүхдийн эрхийн тухай конвенц”-д үндэслэдэг. Тодруулбал, 1990 оны 9 дүгээр сарын 2-ны өдөр хүчин төгөлдөр болсон тус конвенцийн 17 дугаар зүйлийн (е)-д дараах байдлаар хүүхдийн интернэт хэрэглээний зарчмыг тодорхойлжээ. 

Үүнд: Оролцогч улсууд 13, 18 дугаар зүйлийн заалтад үндэслэн хүүхдийн сайн сайхан байдалд хохирол учруулах мэдээлэл, материалаас түүнийг хамгаалах зарчим боловсруулахыг хөхиүлэн дэмжинэ. 

Энд яригдаж буй 13, 18 дугаар зүйлд хүүхдийн үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, мэдээлэл эрэх, олж авах, дамжуулах болон хүүхдийн хүмүүжил, хөгжилд эцэг эх, нийтийн, тэгш хариуцлага хүлээх зарчмыг тэнцвэржүүлжээ.

Одоо “Шүүлтүүр програм”-тай холбоотой бэрхшээл, бусад улсын туршлагыг үргэлжлүүлэн авч үзье. Интернэтэд шүүлтүүр хэрэглэх нь бидний хүсээгүй олон арван контенттой тэмцэх стандарт билээ. Гэхдээ энэ нь хууль ёсны, үр дүнтэй зүйл эсэхийг тус технологийг хэрэглэхийг эсэргүүцэгчид дэвшүүлэн мэтгэлцсээр байна. Контент хяналтын муухайн сонгодог жишээ болох Хятад улсын “Өндөр Галтхана” (Great Firewall) үйл ажиллагааг эсэргүүцэгчид АНУ тэргүүтэй улс орнуудад хандан Хятад улстай харилцах улс төрийн байр суурьтаа интернэтийн эрх чөлөөг дэмжихийг уриалж буй. АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Хиллари Клинтон “Өндөр Галтхана”-ыг сайшаахгүй байгаагаа илэрхийлсэн нь бий.

Австрали бол шүүлтүүр хэрэглэдэг нэг орон. Тус улсын шүүлтүүрийн схемийг Интернэтийн үйлчилгээ эрхлэгчид (ISPs) хэрэгжүүлдэг бөгөөд тэдгээр нь хууль бус контентийг хаах үүрэгтэй. Харин тусгайлан хориглоогүй буюу хууль бус гэж тооцогдоогүй бусад контентийг тус улсын гэр бүлүүд өөрсдийн сонголтоор хаадаг. 

Австралийн хууль бус контент нь зөвхөн хүүхдийн порнографаар хязгаарлагддаггүй бөгөөд хууль тогтоомжид тусгайлан заасан бусад зүйлсийг агуулдаг. “Австралийн Харилцаа холбоо, мэдээллийн газар” (ACMA) Шүүлтүүр програмын нэгдсэн удирдлагыг хэрэгжүүлдэг бөгөөд хууль бус контент гэдэгт юуг багтаах эсэхийг тодорхойлох чиг үүрэгтэйгээр ажилладаг. 

Австралийн шүүлтүүрийн схем нь сонирхлын бүлгүүдийн хүчтэй эсэргүүцэлтэй тулгардаг. Ийм бүлгүүдийн томоохон төлөөлөгч “Австралийн Цахим Хил” (EFA) байгууллагын үзэж байгаагаар шүүлтүүр нь дараах сөрөг нөлөөтэй. 

Үүнд: Ил тод, бие даасан хяналтыг алдагдуулах; Хориотой контент/Хар дансанд юуг хамааруулах нь тодорхой үндэслэлгүй; Програм хангамж үйлдвэрлэгчидийн үйл ажиллагааг хязгаарладаг. “EFA”-ын тэргүүлэгч Colin Jacobs-н хэлснээр “Засгийн газраас Шүүлтүүрийн схемийг удирдах нь үр дүн багатай бөгөөд үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхэд эрсдэл учруулж байна. Хэрэв шүүлтүүр нь зөвхөн хууль бус материалтай тэмцдэг бол бид ингэж эсэргүүцэхгүй” гэжээ.

Шүүлтүүрийг эсэргүүцэх өөр нэг гол шалтгаан бол хар тамхи, амиа хорлох зэргийг илэрхийлсэн хууль бус мэдээлэлтэй сайтууд “ACMA”-гийн Шүүлтүүрийг “тойрч гарсан”  бөгөөд хууль ёсны, зохимжит сайтууд хориотой контент гэгдэж “Шүүлтүүр”-т бүртгэгдсэн тохиолдлууд юм. Үүнийг “ACMA” програм хангамжийн дутагдал, хөгжүүлэлттэй холбон тайлбарлаж байна. 

Барууны улсуудад хүүхдийн порнографийг зохион байгуулсан гэж үзвэл “Шүүлтүүр програм”-ын гадуур байсан ч,тодорхой сайтуудыг бүхий л арга хэлбэрээр хаадаг. 

2010 оны 2 дугаар сард Францын парламент LOPPSI 2 хэмээх хуулийг баталсан бөгөөд түүнд Интернэтийн үйлчилгээ эрхлэгчдийн зүгээс Засгийн газрын чиг үүргийг хэрэгжүүлж, хориглосон контент бүхий сайтуудыг хянахаар тусгажээ. 

2010 оны 4 дүгээр сарын эхээр Их Британи улс Тоон эдийн засгийн хуулийг (Digital Economy Bill) баталсан бөгөөд түүнд зааснаар Их Британийн шүүх зохиогчийн эрхийн зөрчил бүхий вэб сайтыг хаах шийдвэрийг гаргах, зохиогчийн эрхийн зөрчлийг давтан гаргасан интернэт хэрэглэгчийн холболтыг салгуулах эрхтэй болжээ. 

Дээрх хоёр улсын хуулиуд Австралийн шүүлтүүрийн хөтөлбөрийн адил хүчтэй эсэргүүцэлтэй тулгарч байгаа. Зохиогчийн эрхийн шүүлтүүр хэрэгжүүлдэг улс орнууд зохиогчийн эрхийн бүтээлийн зохистой ашиглалт (fair use)-ыг алдагдуулж шүүмжлэлд өртөж байна.

Шүүлтүүр хийхдээ техникийн болон процедурын механизмыг нэг удаа тодорхойлдог бөгөөд шүүлтүүр нь өргөн хүрээтэй, урвуугаар ашиглаж болох эрсдэлтэй гэж үзэх нь бий. 

1990 оны сүүлээр АНУ-ын Конгрессын зүгээс Интернэтийн хортой контентоос хүүхдийг хамгаалахаар хориглосон контентийн буюу шүүлтүүрийн хуулийг (Child Online Protection Act-COPA, Children’s Online Privacy Protection Act-COPPA) хоёр ч удаа баталсан байдаг. 

Гэхдээ дээрх хуулиудыг АНУ-ын шүүхээс хоёр ч хэрэгт үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхийг зөрчсөн хууль гэж үзсэн байдаг. Харин АНУ-ын гуравдах оролдлого буюу Children's Internet Protection Act (CIPA) нь Үндсэн хуулийн эрхэд халдсан гэгдэж шүүхээр буруутгагдаагүй байна. Энэ бол, АНУ-ын сургууль, нийтийн номын сангуудын тооцоолуурт шүүлтүүрт хэрэглэх тухай бөгөөд шаардагдах санхүүжилтийг Холбооны Засгийн газраас хүлээн авах зохицуулалттай юм.

Хятад, Иран зэрэг улсад порнограф, мөрийтэй тоглоом, бэлгийн амьдралын мэдээлэл бүхий вэб сайтууд буюу нийгмийн контентоос гадна улс төрийн контентод шүүлт хийсээр байна. Куба улсад интернэт кафед тооцоолуур хэрэглэгчийн зүгээс “хориотой үгс”-ийн төрлийг сонгож хэрэглэх гэвэл үг зүйн програм юмуу интернэтийн хөтөч програмын зүгээс тус хэрэглээг автоматаар хаах бөгөөд “улсын аюулгүй байдал”-тай холбоотой сэрэмжлүүлэг өгдөг.

Одоо Шүүлтүүрийн програмын талаар хэдэн зүйл дурдая. Контентийн хяналтын програм хангамж (censor- ware) нь ямар контентийг интернэт хэрэглэгчид хүргэх вэ гэдгийг тодорхойлдог. Тус програм хангамжийг Засгийн газраас нутаг дэвсгэртээ, Интернэтийн үйлчилгээ эрхлэгчийн зүгээс үйлчлүүлэгчиддээ, ажил олгогчийн зүгээс ажилтнууддаа, сургууль нь оюутнууддаа, номын сангууд уншигчиддаа, эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ тооцоолуурт, хувь хүмүүс өөрийнхөө тооцоолуурт хэрэглэдэг. Хэрэглэгчийн зүгээс зөвшөөрөлгүй контентод шилжихэд програм нь контентийн хяналтыг хэрэгжүүлдэг. Зарим контентийн хяналтын програм хангамжийн хувьд хэрэглээний цагийг тохируулах байдлаар ажилладаг. Тухайлбал, эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ интернэтээр аялах, тоглоом тоглох зэрэг тооцоолуур дээрх үйл ажиллагааны үргэлжлэх хугацааг нь тохируулдаг. Хүүхдүүд эцэг эхийнхээ итгэлийг авч чадвал тэдний тооцоолуурын өмнө өнгөрөөх цаг нэмэгдэх нь.

Шүүлтүүрийн төрөл: Хувь хүний тооцоолуур дахь програм хангамж, Интернэтийн үйлчилгээ эрхлэгчдийн зүгээс Контентийн шүүлтүүрийн хэрэгжүүлдэг. Интернэтийн үйлчилгээ эрхлэгчийг сонгон гэртээ “интернэт тавиулах”-даа эцэг эхчүүд хүүхдүүддээ үзүүлэхэд зохисгүй материалуудыг хаалгадаг. Ихэнх контент хяналтын програмууд байгууллага, эцэг эхчүүдэд худалдаалагддаг. Нөгөө талаар ийм програмуудыг сурталчлах нь хүмүүсийг интернэтийн донтой тэмцэж, өөрийгөө хянахад тусалдаг. Интернэтийн донгийн эсрэг тэмцэл нь онлайн порнограф, мөрийтэй тоглоом, чатны орчны хэрэглээгээ хязгаарлах, тэдгээрээс урьдчилан сэргийлэхэд чиглэгддэг.

Үйлчлүүлэгч төвтэй шүүлтүүр- Энэ төрлийн шүүлтүүр нь таны тооцоолуур дээр суулгасан програм хангамж юм. Тус   шүүлтүүр нь гэр бүлийн хэрэгцээнд зориулагдсан бөгөөд нууц үгээр нэвтэрч байж л ажиллагааг нь зогсоох боломжтой. Мөн тус шүүлтүүр нь номын сан шиг газруудад үр дүнтэй ажилладаг. Учир нь хүүхдүүдийн тоглож байгаа болон уншлагын хэсэгт шүүлтүүр тавих зэргээр тодорхой хэсгүүдэд хяналт тавих нь чирэгдэл багатай байдаг.

Интернэтийн үйлчилгээ эрхлэгчдийн зүгээс Контентийг хязгаарлах- Интернэтийн үйлчилгээ авч буй эцэг эхчүүд ISP буюу Интернэтийн үйлчилгээ эрхлэгчдийн санал болгосон зохисгүй контентийг өргөтгөх, хязгаарлах боломжтой байдаг. Ямар контентод шүүлтүүр хэрэглэх, эс хэрэглэхийг үйлчлүүлэгч сонгох боломжтой байдаг тул энд интернэтийн эрх чөлөөг боомилох тухай зүйл яригдахгүй юм.

Серверийн шүүлтүүр- Энэ нь интернэт хэрэглээний системийг хамарсан шүүлтүүр юм. Тухайн нэг дүүргийн ахлах сургуулийн сурагчдын “интернэтийн аялал” бусад сургуулийнхнаас ялгаатай байх юм.

Хайлтын шүүлтүүр- “Google”, “Alta Vista” гэх мэт хайлтын ихэнх хэрэгслүүд хэрэглэгчиддээ аюулгүй байдлын шүүлтүүрийг санал болгодог. Энэ нь хайлтын бүх илэрцээс зохисгүй контент бүхий холбоосуудыг хэрэглэгчид харуулдаггүй горим юм. Гэхдээ бэлгийн эрээ цээргүй, +18 контент бүхий вэб сайтуудын “URL” буюу хаягийг нь мэдэж буй этгээд түүнийг нь бичээд тус вэб сайтад нэвтрэх боломжтой юм. “Yahoo”, “Bing” гэх мэт хайлтын хэрэгслүүдийн хүүхдэд зориулсан хувилбар нь зөвхөн хүүхдэд зориулсан вэб сайтуудыг илрүүлдэг.

Эцэст нь хэлэхэд, Зохицуулах хорооноос иргэдийнхээ интернэтийн аюулгүй хэрэглээг хангах чиг үүргийнхээ хүрээнд “Тоон контентийн үйлчилгээний зохицуулалт” нэртэй журмын төсөл бэлтгэж, хэлэлцүүлэх замаар Контентийн эрх зүйн зохицуулалтыг боловсронгуй болгохоор ажиллаж байна. Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал, Засгийн газрын 2010 оны 141 дүгээр тогтоолын хавсралт дахь “Мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөө” нь дээрх төслийг бэлтгэж, батлах эрх зүйн нөхцөл болж байгаа билээ. 

Мөн интернэт хэрэглээд 15 жил болсон, цаашид ч хэрэглэсээр байх манай улсын хувьд интернэт дэх агуулга буюу контентийг журамлан зохицуулах нь Төрийн байгууллагын зайлшгүй хийх ажил юм. 

Харин уг зохицуулалт нь Үндсэн хуульд заасан иргэдийн эрх, эрх чөлөө болон түүнийг хязгаарлах нөхцлийг тэнцвэржүүлэн хэрэгжихэд гол анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй юм. Төсөлд тусгаснаар, хууль бус контентийн нэгдсэн удирдлагыг Зохицуулах хороо хэрэгжүүлэх бөгөөд хувь хүн, гэр бүл, байгууллагын хувьд Харилцаа холбооны үйлчилгээ эрхлэгч, контентийн агрегатороор дамжуулан ямар контентийг хязгаарлахаа шийдэх боломжтой. 

Ийм байдал нь Австрали улсын зохицуулалттай төстэй байна. Австрали бол Хятад биш хэдий ч, манай улсын эрх бүхий байгууллагууд бусад улсын туршлагаас суралцан, алдааг нь давтахгүйгээр ажиллах боломж бий. Брүүклиний Хуулийн сургуулийн профессор Derek E. Bambauer-ийн үгийг энд дурдая. “Интернэтийн цэнзүүр бол үр дүнтэй хэрэгсэл төдийгүй аюултай зүйл юм. Үүнийг Австралийн жишээ батлана”. 

Контентийн эрх зүйн зохицуулалтын оролцогсод хууль бус контентийн төрөл тус бүрээр хэлэлцэн, үйл ажиллагааны төлөвлөгөө гарган хэрэгжүүлэх их ажил бий.

Read more...

Вэб хуудсын зохиогчийн эрхийн асуудал

Л. Галбаатар

Хаягийг нь тогтоож амжихааргүй олон вэб хуудас бидний өмнө нээгдэх боллоо. Ийм  байдал цаашдаа ч үргэлжлэх биз. Энэ нь вэб хуудсын үйлчилгээ эрхлэгчдийн зүгээс хэрэглэгчдээ хадгалах, нэмэгдүүлэхэд амаргүй болгожээ.

Ямар вэб хуудас олон хэрэглэгчтэй байна вэ? үүнд хариулахын тулд вэб хуудас гэгчийг эрх зүйн талаас нь авч үзье.

Вэб хуудас бол бичвэр, програм хангамж, гэрэл зураг, зураг, дүрс бичлэг, график, хөгжмийн цогц юм. Энд дурдсан зүйлс нь оюуны өмчийн бүтээлүүд билээ. Тэгэхээр вэб хуудас бол оюуны өмчийн бүтээл бүрийн бие даасан байдлыг нь хадгалж, өөртөө нэгтгэсэн өвөрмөц бүтээл байх нь.

Эндээс, вэб хуудас дахь дүрслэх урлагийн бүтээлийн талаар ярилцая.

Аливаа вэб хуудас өөрийн загвар буюу өнгө, нүдэнд харагдах байдлаараа хэрэглэгчтэйгээ хамгийн түрүүнд мэндчилдэг. Ийм загвар нь дүрслэх урлагийн бүтээлийн нэг төрөл юм. Утга зохиол, урлагийн бүтээлийг хамгаалах тухай Бернийн конвенцийн 2 дугаар зүйлд дүрслэх урлагийн бүтээлийн бүх төрлийг зохиогчийн эрхээр хамгаална гэж заажээ.

Тэгэхээр вэб хуудсын загварыг зохиогч нь тэрхүү бүтээлийнхээ хувьд бүтээлийг нь ашиглах тухай бүр нэрээ дурдуулах төдийгүй бүтээлийг ашиглах аливаа үйл ажиллагааг зөвшөөрөх болон хориглох онцгой эрхтэй.

Одоо, дэлхий нийтэд болон Монгол Улсад хандалтын тоогоороо тогтмол дээгүүр бичигддэг вэбүүдийн загварын талаар хэлэлцэе.

www.nytimes.com буюу New York Times сонины вэб хуудсын загвар, www.mongolnews.mn буюу “Өнөөдөр” сониныхтой төстэй байгааг та хаягаар нь ороод үзэж болно.

Ийм байдал дараах вэб хуудсуудаас мөн харагдаж байна. Үүнд:

www.cnn.com – www.news.mn

 

www.whitehouse.gov – www.president.mn

www.omg.yahoo.com – www.factnews.mn

Тэгэхээр дээрх вэб хуудсууд нэгнийхээ загварыг дуурайжээ. Үүнээс вэбийн загварын зохиогчийн эрх хэнд нь хадгалагдаж байгааг тодорхойлоход төвөгтэй байна. Гэхдээ энэ нь тийм ч чухал биш юм.
Харин бусдын зохиогчийн эрхийн бүтээлийг хэрхэн хууль ёсны дагуу ашиглах вэ? Эрхийн тэмдэглэгээг хэрхэн хийх вэ? гэдэгт хариулж, зохиогчийн эрх зөрчсөн нь ямар үр дагавартай болох тухай үргэлжлүүлэн ярилцая.

Энд яригдаж буй вэб хуудсууд нь АНУ болон Монгол Улсынх байна. Энэ нь зохиогчийн эрхийн зохицуулалтад нөлөөлөхгүй. Учир нь вэб хуудсын загварыг зохиогчийн эрхээр хамгаалж буй Бернийн конвенц АНУ-д 1989 оны 3 сарын 1-нд, Монгол Улсад 1998 оны 3 сарын 12-нд хүчин төгөлдөр болсон.

Аль тэртээх 1971 оны Бернийн конвенцоор зохиогчийн эрхээр хамгаалагдах бүтээлийн төрлийг зааж өгсөн хэдий ч интернэтийн орчинд түүнийг хэрхэн хамгаалах талаар зохицуулж чадаагүй юм.

Иймд тус конвенцийн тусгайлсан хэм хэмжээ болох цахим орчны зохиогчийн эрхийн асуудлыг зохицуулсан “Дэлхийн оюуны өмчийн байгууллагын зохиогчийн эрхийн асуудлаархи гэрээ” буюу WCT батлагдаж, 2002 оны 3 сарын 6-нд хүчин төгөлдөр болжээ. Тус гэрээ нь гишүүн улсууддаа, тухайлбал АНУ, МУ-д гэрээний зохицуулалтыг дотоодын хууль тогтоомжид тусгахыг үүрэг болгосон юм.

Энэ дагуу АНУ-ын хувьд DCMA буюу “Тоон орчны зохиогчийн эрхийн акт”-ын “Онлайн орчны зохиогчийн эрхийн зөрчлийг шийдвэрлэх” бүлэг, түүний (OCILLA) 201-203 дугаар зүйлээр, МУ-ын хувьд Зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийн тухай хуулийн 25 дугаар зүйлээр вэб хуудас дахь зохиогчийн эрхийн зөрчлийг зохицуулжээ.

Энэхүү зохицуулалтаар вэб хуудсын загварыг ашиглах бол тухайн хуудаст хандаж зөвшөөрөл авна. Зөвшөөрөл авалгүйгээр ашиглах нь зохиогчийн эрхийн зөрчилд тооцогдоно. Зөрчил бүхий вэб хуудсыг мэдэгдсэн даруй Интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгч (ISP), домэйн нэрийн бүртгэгч нь чиг үүргийнхээ хүрээнд хаах үүрэг хүлээнэ.

Мөн, загварыг ашиглах зөвшөөрөл авсан хэдий ч, зохиогчийн эрх эзэмшигчийн мэдээллийг вэб хуудастаа байршуулаагүй нь зөрчилд тооцогдох билээ. Тэгэхээр дээрх вэб хуудсууд зохиогчийн эрх эзэмшигчээс зөвшөөрөл авах, авсан бол вэбдээ зохиогчийн эрх эзэмшигчийн мэдээлэл байршуулах үүрэгтэй юм. Ингэж ажиллаагүй нь вэб хуудсаа хаалгах эрсдэлтэй.

Зохиогчийн эрх эзэмшигчээс зохих зөвшөөрөл авсан нь зохиогчийн нэр, зохиогчийн эрхийн болон барааны тэмдгийн зохих тэмдэглэгээг өөрчлөх, устгах эрх эдлэх үндэслэл болохгүй юм.

Тухайн вэб хуудсыг эрхлэгч нь түүнд агуулагдаж буй бүтээл бүрийн зохиогчийн эрхийг хангахад анхаарч ажиллах үүрэгтэй төдийгүй вэб хуудастаа зохиогчийн эрх  зөрчигдсөн гэж үзсэн этгээд холбоо барьж, холбогдох асуудлаа шийдвэрлүүлэх нөхцлийг бүрдүүлсэн байна.

Дээр бичсэн дэлхийн нийтийн томоохон вэб хуудсууд “Terms of use” зэрэг буландаа зохиогчийн эрхийн асуудлыг тодорхойлж, зөрчил үйлдэгдсэн тухай мэдэгдэх боломжийг бүрдүүлжээ.

Эцэст нь хэлэхэд, вэб хуудсын өнгө, үзэмж буюу харагдах байдал нь зохиогчийн эрхээр хамгаалагдах бүтээл бөгөөд зохиогчийн эрхийн мэдээллийг вэбдээ зохих байдлаар байршуулах нь сайн дурын ажил бус, зайлшгүй гүйцэтгэх үүрэг юм.

Read more...

"Цахим эрх зүй" номын өмнөх үг

Зохиогчоос

Уншигч Танд барьж буй “Цахим эрх зүй” номоор Монголын үндэсний өдөр тутмын “Үнэн” сонин болон мэдээллийн технологийн “Миний компьютер” сэтгүүлийн хууль зүйн буланд нийтлүүлсэн өгүүлэл, мэргэжилтнүүдтэй хийсэн ярилцлагаа хүргэж байна.

Интернэт хэрэглэх үйл явц Монгол Улсын хувьд 1996 оноос эхэлсэн гэж үздэг. Түүнээс хойш, өдгөө тооцоолуур (компьютер), цахим сүлжээ (интернэт) монголчуудын салшгүй хэрэглээ болсон нь энэхүү ном хэвлэгдэх нөхцөл боллоо. 

Номоор дамжуулан цахим сүлжээний оролцогсдод тулгарч буй зарим асуудлыг эрх зүйн талаас нь тодорхойлж, шийдэх санаа, бодлоо уншигч Тантай хуваалцаж байна.

Мөн галт зэвсгийн өмчлөл, ажил үүргийн хуваарь ба ашиг сонирхлын зөрчил, цаазаар авах ял, хүний наймаа, хамтын амьдрал, эрх зүйн боловсролыг хөндсөн өгүүлэл, ярилцлагуудаа хавсаргалаа. 

Та гарчиг тус бүрийн дор тавьсан он, сар, өдрийг анхааралдаа авснаар миний бичсэн зүйлийн утга санааг бүрэн ойлгож хүлээж авах биз ээ. 

Судалгаа, шинжилгээний үр дүнгээ нэгтгэн энэхүү номыг бүтээхэд дэмжлэг үзүүлсэн Монгол Улсын их сургууль-Хууль зүйн сургуулийн Олон улсын эрх зүйн тэнхмийн багш, ажилтнууд, 

“Олон улсын эрх зүйч, доктор, профессор Л.Хашбатын нэрэмжит тэтгэлэг”-ийн хороо-доктор Х.Хулан, 

энэ өдрүүдэд 90 жилийн ой нь тохиож буй “Үнэн” сонины хамт олон-сэтгүүлч Л.Эрдэнэмаа, 

“Миний компьютер” сэтгүүлийн эрхлэгч Н.Нандин-Эрдэнэ, ерөнхий редактор С.Уянга, 

Амстердамын Компьютер, эрх зүйн хүрээлэнгийн судлаач, доктор Александр Пастухов, 

“Оюутолгой” ХХК-ийн хуульчид болон гэр бүлийнхэн, ах, эгч, дүү, найз нартаа талархлаа илэрхийлье.

Л. Галбаатар

2010 оны 10 сарын 10

Read more...