Цахим орчин дахь оюуны өмч- эрх зүйн хэм хэмжээний зөрчилдөөн

Швейцарийн Холбооны Улсын “Lausanne” болон “Fribourg” Их Сургуулийн профессор, Дэлхийн Оюуны Өмчийн Байгууллагын “Арбитр, зуучлалын төв”-ийн арбитрч François Dessemontet

Өгүүллийг тоймчилсон Л. Галбаатар

         

Эх сурвалж: Conflict of Laws for Intellectual Property in Cyberspace

 

Зөрчилдөөний хэм хэмжээ нь улс орнуудын эрх зүйн эрх зүйн хэм хэмжээ хоорондын зөрчилдөөнийг шийдвэрлэх зорилгод үйлчилдэг билээ. Хэдийгээр цахим орчинд тухайн улсын нутаг дэвсгэр зааглагдан ялгардаггүй ч[1] шүүх эрх мэдлийг хэрэгжүүлдэг зарим онцгой байгууллага нь хэрэг, маргааныг шийдвэрлэхдээ аливаа улсын нутаг дэвсгэрийг тодорхойлдог. 

Тэдгээр байгууллагад “ICANN”-н журмын дагуу домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх арбитр, Дэлхийн Худалдааны Байгууллагын Маргаан шийдвэрлэх байгууллага зэргийг нэрлэж болно[2].

Тиймээс, оюуны өмчийн ихэнх салбарт хэрэг харьяалан шийдвэрлэх эрх мэдлийн зөрчилдөөн чухал асуудал юм. Энэ нь бүх Европ даяар Патентын нэг шүүх байгуулахад хүртэл хүргэж байна. Үүний цаана оюуны өмчийн эрх зүйг уялдуулан зохицуулах асуудал байгаа хэдий ч, энэ нь одоогийн хөндөх зүйл биш юм.

Дараах салбар эрх зүй нь интернэт дэх харилцаанд маш чухалд тооцогдох боллоо. Үүнд:

-          Барааны тэмдэг, худалдааны нэрийн эрх зүй

-          Патентийн эрх зүй

-          Лиценз-зөвшөөрлийн эрх зүй

-          Шударга бус өрсөлдөөнийг зохицуулах эрх зүй

-          Худалдааны нууцын эрх зүй

-          ТВ, зар сурталчилгааны эрх зүй.

Оюуны өмчийн эрхтэй холбоотой худалдааны хэлэлцээр (ТРИПС Хэлэлцээр) нь[3] зөвхөн худалдаанд оюуны өмчийг хамгаалах тухай анхдагч зөвшилцөлийг хангадаг бол, Дэлхийн Оюуны Өмчийн Байгууллагын 1996 оны гэрээнүүд[4] нь зөвхөн зохиогчийн эрхийн болон түүнд хамаарах эрхийн талаар зохицуулсан байдаг.

Энэ байдал нь Оюуны өмчийн эрх зүй дэх зөрчилдөөний хэм хэмжээг боловсронгуй болгох шаардлагыг бий болгож байгаа юм.

Европод, “Гэрээний бус үүргийн харилцаанд хэрэглэгдэх эрх зүйн тухай конвенц” (“Rome II”) нь хэм хэмжээний төрөлжүүлэлтийн үйл явцад зохих дэмжлэг болж байгаа ч хангалтгүй байгаа тул “Олон улсын хувийн эрх зүйн тухай Гаагийн бага хурал” зэрэг байнгын үйл ажиллагаа бүхий байгууллага энэ чиглэлд анхаарч ажиллаж байна. 

Дагаж мөрдөгдөж буй олон улсын конвенцууд нь хэм хэмжээний зөрчилдөөнийг бүрэн шийдвэрлэж чадахгүй байгаа тул зөрчилдөөний хэм хэмжээг уялдуулан нийцүүлэх шаардлага улам бүр тулгарсаар байна. 

Профессор François Dessemontet уг өгүүллээ дараах бүтцээр бичиж, зохих санал, дүгнэлтийг танилцуулжээ. Үүнд:

1. Олон улсын конвенцууд болон нутаг дэвсгэрийн харьяалал

А. Оюуны өмчийн олон улсын конвенцуудын хамрах хүрээ

1. Олон улсын конвенцуудаар зохицуулагдаж буй салбар

2. Суурь эрх

3. Үндэсний дэглэм

Б. Оюуны өмчийн эрх зүй хэрэглэгдэх байдал

1. “Улсуудын хоорондох анхдагч худалдаа” гэх онол

2. Нутаг дэвсгэрийн харьяалал ба нийгмийн дэг журам

2. Олон улсын хувийн эрх зүй ба интернэт дэх олон улсын өмчийн эрх

А. ОУХЭЗ-н арга хэрэгсэл

Б. Гэрээний харилцаа

В. Гэрээний бус үүрэг

Дэлгэрүүлж уншин судлах: http://www.unil.ch/webdav/site/cedidac/shared/Articles/Conflict%20of%20Laws%20in%20Cyberspace.pdf 

Дүгнэлт.

Оюуны өмчийн эрх интернэтэд зөрчигдөх явдал өнөөдөр шинэ тутам зүйл байхаа нэгэнт больжээ. Үүнтэй холбоотой нэг удаагийн шийдвэр нь бүхий л шатыг хамарч зөв зүйл бий болгох боломжгүй юм. Хоёр болон түүнээс дээш удаа зөв практик нь зохих амжилт болно биз ээ. Онцгой зүйл тохиолдохоос бусад үед нэхэмжлэгчийн хувийн хуулийг интернэт дэх оюуны өмчийн зөрчилд хэрэглэх хандлагатай байна.

Зөрчилдөөний хэм хэмжээг уялдуулан зохицуулах замаар Оюуны өмчийн эрхийг интернэтэд хамгаалах ажлын үр дүн нь мэдээллийн эрх чөлөө, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхээс шууд хамааралтайг холбогдох мэргэжилтнүүд ямагт санаж явах хэрэгтэй билээ.

Интернэт дэх зөрчилдөөний хэм хэмжээний талаар тойм мэдээлэл авахыг хүсвэл дараах холбоосоор зочилж болох юм. 

Илүү бодитой мэдээлэл авах хүсвэл эргэн тойронд болж интернэт дэх зөрчилтэй холбоотой эрх зүйн маргаан, түүнийг шийдвэрлэж буй хандлагад дүн шинжилгээ хийх нь зохистой:

-          INTERNATIONAL JURISDICTION IN CYBERSPACE: A COMPARATIVE PERSPECTIVE.  Amit M. Sachdeva.

-          INTERNET GOVERNANCE AND INTERNATIONAL LAW.

Jovan Kurbalija

-          internet regulation and the role of international law.

Antonio Segura-Serrano 

---

[1] Дэлгэрүүлж харах:

M. R. Burnstein, Conflicts on the Net: Choice

of Law in Transnational Cyberspace, 29 VAND. J. TRANSNAT’L L. 82 (1996);

P.E. Geller, International Intellectual Property, Conflicts of Laws and

Internet Remedies, EIPR 2000.125; L. LESSIG, CODE AND OTHER LAWS OF CYBERSPACE 42-60 (Cambridge 1999)

[2] Uniform Domain Name Dispute Resolution Policy,

http://www.icann.org/udrp/udrp-policy-24oct99.htm;

Supplemental Rules for Uniform Domain Name Dispute Resolution Policy,

http://www.arbiter.wipo.int/domains/rules/supplemental.html.

Understanding on Rules and Procedures

Governing the Settlement of Disputes, WTO

http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/28-dsu.pdf.

[3] ТРИПС хэлэлцээр нь Дэлхийн Худалдааны Байгууллагаас 1994 оны 4 сарын 15-нд батлан гаргасан Марракешийн хэлэлцээрийн 1С хавсралт юм.

[4] Дэлхийн Оюуны Өмчийн Байгууллагаас (ДОӨБ) 1996 оны 12 сард батлагдаж, 2000 оны 3 сард хүчин төгөлдөр болсон 2 гэрээ буюу “Зохиогчийн эрхийн асуудлаарх гэрээ” “Тоглолт ба дуу авианы бичлэгийн тухай гэрээ”