/"Үнэн" сонины 2010-2-25-ны 11 дүгээр талд нийтлэгдсэн ярилцлагаас хэсэглэн авав. /
Л. Эрдэнэмаа
... хуулийн зөвлөх Л.Галбаатартай ярилцлаа. Тэрбээр интернэт дэх хүмүүсийн эрх зүйн соёлыг төлөвшүүлэхэд хувь нэмрээ оруулахаар ажиллаж буй юм.
-Интернэт, цахим-кибер орон зай гэхчилэн нэрлэж байгаа энэ орон зай маань бидний физик ертөнцийн үргэлжлэл юм. Орон зай, цаг хугацаанаас үл хамааран аль ч орны иргэд цахим орон зайд амьдарч, ажиллаж нийгмийн бүхий л харилцаа явагдаж байна. Нийгмийн харилцаа байгаа газар хууль байдаг.
Цахим орон зайд эрх зүйн зохицуулалт зайлшгүй зүйлийн нэг боллоо гэдэг нь бидэнд мэдэгдэж буй үйл явдлуудаас тодорхой харагдаж байгаа юм. Хуульчид тэрхүү орон зайд байгаа хүмүүст хуулийн туслалцаа үзүүлэх шаардлага гарч байгаа.
Интернэтэд хүний эрх ихээхэн зөрчигдөж байна. Халдашгүй байх, хэвлэн нийтлэх, зохиогчийн эрх илүүтэй зөрчигдсөөр байна. Ер нь физик ертөнц дээр байгаа бүхий л харилцаа интернэт дээр байгаа. Тэгэхээр бидний физик ертөнц дэх асуудлууд цахим орон зайд ямар өнгө төрх, хэлбэртэй байгааг тодруулах нь тэрхүү орон зайд байгаа хүмүүс болон хуульчдад гол ажил болж байна.
Цахим орон зайд эрх зүйн зохицуулалт зайлшгүй зүйлийн нэг боллоо гэдэг нь бидэнд мэдэгдэж буй үйл явдлуудаас тодорхой харагдаж байгаа юм. Хуульчид тэрхүү орон зайд байгаа хүмүүст хуулийн туслалцаа үзүүлэх шаардлага гарч байгаа.
Интернэтэд хүний эрх ихээхэн зөрчигдөж байна. Халдашгүй байх, хэвлэн нийтлэх, зохиогчийн эрх илүүтэй зөрчигдсөөр байна. Ер нь физик ертөнц дээр байгаа бүхий л харилцаа интернэт дээр байгаа. Тэгэхээр бидний физик ертөнц дэх асуудлууд цахим орон зайд ямар өнгө төрх, хэлбэртэй байгааг тодруулах нь тэрхүү орон зайд байгаа хүмүүс болон хуульчдад гол ажил болж байна.
Энэ нь судлаачдын дунд “интернэтийн эрх зүйн зохицуулалт” нэрийн дор яригдаж байгаа л даа. Гэхдээ дээрх нэр томьёог эрх зүйн бие даасан салбар гэхээсээ интернэтийг эрх зүйгээр зохицуулж буй арга, хэрэгсэл гэж ойлгох нь түгээмэл юм.
... Эрх зүйн зохицуулалт нь интернэтэд өрнөж буй үйл явцыг хязгаарлах, боомилох гэхээсээ илүү байгаа харилцаанд нь хууль зүйн талаас үнэлэлт дүгнэлт өгч, хэн нэгний эрхийг зөрчигдөхөөс хамгаалах зорилготойгоор үйлчилж байна. Интернэтийн эрх зүйн онцлог нь даяаршилтай шууд холбоотой. Интернэтийн харилцаа болон түүний зохицуулалт олон улсын эрх зүйтэй илүү холбогддог.
...Ихэвчлэн зохиогчийн эрхийн зөрчил, нэр төрд хандсантай холбоотой туслалцаа үзүүлж байна. Манай орны хувьд бусад оронтой харьцуулахад интернэтийн харилцаа хөгжиж эхэлж байгаа. Ийм тохиолдолд маргааныг зохицуулахад илүү хялбар байна. Интернэт өндөр хөгжсөн орнуудад эрх зүйн зохицуулалт нь илүү нарийвчлалтай байдаг.
-Манайд энэ талын хууль эрх зүйн ямар зохицуулалт байдаг вэ?
-Интернэтийн онцлогтой холбоотойгоор, интернэтэд зориулсан тусгай хууль байх нь зохимжгүй гэж үздэг. Учир интернэтийн хөгжил цаг, минутаар хэмжигддэг. Тэгэхээр түүнд тохируулсан хууль гаргана гэхээр хууль нь өөрөө интернэтийн хөгжлөөс хоцрогддог.
Хуульчид ямар зохицуулалт хэрэглэж байна гэвэл, олон улс хооронд байгуулсан нийтлэг хэм хэмжээ, гэрээ конвенцийн зарчмыг баримталж байна л даа. Энэ нь ч зөв гэж би боддог. Зарчим байгаа тохиолдолд түүнийг хэрэглэх чадвар хуульчаас нь хамаарна. ... Гол нь ерөнхий зарчим, хэм хэмжээ байхад хангалттай юм.
Хуульчид ямар зохицуулалт хэрэглэж байна гэвэл, олон улс хооронд байгуулсан нийтлэг хэм хэмжээ, гэрээ конвенцийн зарчмыг баримталж байна л даа. Энэ нь ч зөв гэж би боддог. Зарчим байгаа тохиолдолд түүнийг хэрэглэх чадвар хуульчаас нь хамаарна. ... Гол нь ерөнхий зарчим, хэм хэмжээ байхад хангалттай юм.
-Интернэтийн орчинд ажиллаж байгаа хүмүүсийн гаргадаг гол алдаа юу вэ?
... Интернэтийг дур зоргийн ертөнц гэж ойлгоод байдаг. Энэ л хамгийн том алдаа юм. Үүний шалтгаан олон хүчин зүйлсээр тайлбарлагдана л даа.
... Ер нь интернэтэд эрх зүйн соёл хангалтгүй байна.
-Интернэтэд зохиогчийн хамгийн ихээр зөрчигдөж буй. Өдөр тутмын сонины сэтгүүлчдээр жишээлэхэд бүтээлийг нь дурын сайтууд ямар ч зөвшөөрөлгүй аваад тавьчихдаг. Мөн зохиолчдын бүтээлүүд, дуу, кино гээд зохиогчийн эрх дээд зэргээр зөрчигдөж байна. Үүнийг хэрхэн зохицуулах ёстой юм бол оо?
-Оюуны хөдөлмөрөөр мөнгө олох ажил хаагдаж байна гэсэн үг л дээ. Тухайн зөрчлүүдэд ямар байдлаар хариу барих вэ гэдэг чухал. Миний бодлоор оюуны хөдөлмөр эрхлэгчид хуульчаа зөв сонгоод, асуудлаа зөв тодорхойлох хэрэгтэй юм. Зөрчилд олон хариу өгч болно. Гол нь ямар хариу өгөх вэ гэдэгт л анхаарах хэрэгтэй байна.
-Оюуны хөдөлмөрөөр мөнгө олох ажил хаагдаж байна гэсэн үг л дээ. Тухайн зөрчлүүдэд ямар байдлаар хариу барих вэ гэдэг чухал. Миний бодлоор оюуны хөдөлмөр эрхлэгчид хуульчаа зөв сонгоод, асуудлаа зөв тодорхойлох хэрэгтэй юм. Зөрчилд олон хариу өгч болно. Гол нь ямар хариу өгөх вэ гэдэгт л анхаарах хэрэгтэй байна.
-Тэгэхээр интернэтэд эрхээ зөрчүүлэхээс сэргийлэхийн тулд яах ёстой вэ?
-Ажлаа баримтжуулах хэрэгтэй. Баримтжуулаагүй тохиолдолд өөрөө эрсдэлд орж болзошгүй. Баримтжуулах тийм хэцүү биш шүү дээ. Он, сар, өдөртэй нь баримтжуул. Тэгээд хэнд хандах вэ гэдгээ сонго. Заавал шүүхэд хандах албагүй. Эрхээ зөрчүүлсэн хүний хүсэл зорилгоос л хамаарна. Оюуны өмчийн газар хандаж болж байна. Шүүхэд хандаж болно. Хоорондоо тохиролцож болно. Хоорондын маш сайн тохиролцоо байхад шүүхийн зохицуулалтаас ч илүү үйлчлэл үзүүлж болдог. Шүүхэд хандах нь эцсийн арга зам байвал зүгээр.
... интернэтийн орчинд ажиллаж, үйлчлүүлж буй хүмүүст юу гэж зөвлөх вэ?
-Хамгийн гол нь тогтоосон хэм хэмжээ, хуулиудаа битгийн зөрчөөрэй. Зөрчвөл таны эсрэг хэн нэгэн гомдол гаргах тийм ч хэцүү зүйл биш шүү. Тэр гомдлын дагуу ажиллах чадвартай хүмүүс Монголд олон болсон байна. Зөрчил санаатай болон санамсаргүй үйлдэгддэг. Санамсаргүй гэж бодож буй үйлдэл тань ч хариуцлага хүлээлгэх үндэслэл болдгийг сана. Таны эрх битгий зөрчигдөөсэй гэж хүсч байгаа бол өөрөө бас хэн нэгний эрхийг зөрчихгүй байхад анхаарах хэрэгтэй.
-Хамгийн гол нь тогтоосон хэм хэмжээ, хуулиудаа битгийн зөрчөөрэй. Зөрчвөл таны эсрэг хэн нэгэн гомдол гаргах тийм ч хэцүү зүйл биш шүү. Тэр гомдлын дагуу ажиллах чадвартай хүмүүс Монголд олон болсон байна. Зөрчил санаатай болон санамсаргүй үйлдэгддэг. Санамсаргүй гэж бодож буй үйлдэл тань ч хариуцлага хүлээлгэх үндэслэл болдгийг сана. Таны эрх битгий зөрчигдөөсэй гэж хүсч байгаа бол өөрөө бас хэн нэгний эрхийг зөрчихгүй байхад анхаарах хэрэгтэй.
2 comments:
interneteer uildegddeg huuli bus uildluud ter dundaa zohiogchiin zuwshuurulguigeer buteeliig n huulbarlan awch yamar neg saitad tawih asuudal gazar awch bna. ene n tuhain irgenii oyunii umchid haldaj bui uildel gj oilgoj boloh uu. herew tiim ene uildliig hulgain gemt hereg gj oilgon zuilchilj boloh uu chi yu gj bodoj bna. EX 145 zaasan gemt hergiin undsen shinjid CYBER yertuntsud uildegdsen gemt hergiig hamaaruulan oilgoj boloh uu. eshul EX 145d zaasan gemt hergiin haldlgiin zuil n zaawal biet ed hurungu bh estoi yum uu. internetiin orchind garch bui gemt hergiig EX 126 bolon tuunees hoishih hem hemjeegeer zuilchleh n her onowchtoi gj bodoj bna. MU-n huwid bie daasan, Internetiin orching zohitsuulsan huulitai bh n her onowchtoi sanaa gj bodoj bn. uuruur helbel yu heleh geed bna we gewel odoogiin EX-r CYBER gemt hergiig zuilchilj hariutslaga huleelgeh bolomjgio bgaa gj bodoj bn uu. sanaa onoogoo delgerengui bicheerei hugshuu. DAJGUI blogtoi yum bna .AMJILT HUSEY
Eruugiin huuliig tusuutei hereglehiig huuli zuin uhaand horiglodog. Ene ni cyber oron zaid ene huuliig herglej bolhgui gesn ug bish. Harin eruu.n huuliin 140r zuild "zohiogch.n erh bolon tuund hamaarah erh.g zurchuh" gemt herg.n bureldehuun bhad "oyunii umch.g hulgailsan" gj uzen 145 buyu "busad.n ed hurungiig hulgailah" gemt hergeer zuilchilj bolhgui gesn sanaa. 25r buleg, 226-229r zuild zaasan "computer.n medeelel.n ayulgui baidal.n esreg gemt hereg" ni oyunii umchiin esreg gemt hergees tusda l da. Gehde 140d zaasan gemt herg uildehde 227d zaasan "computer.n medeelel.g huuli busaar olj avah" gemt hergiig davhar uildehiig uguisgehgui.
Internet deh zurchul bugd gemt hereg bish gedgiig anhaarah n chuhal. Zarim ni irgenii erh zuin zurchul baidag.
Criminal code-n 145-n tuhai yariand chin "humuus busad.n umchund haldah horiotoi gedg.g meddeg murtlu oyunii umchiin esreg uildlee tegj oilgohgui bna" gesn sanaa bna gj oilgolo. Tiim shu, oyunii hudulmur.g oilgoh, uneleh chadvar dutmagtai holbotoi bh. Nugu talaar oyunii hudulmur erhlegch hen negen huviin surug bodol, shaltgaanaar busdiinhaa umchud halddag.g orhij bolhgui. Ene sedev, oyunii umchiin asuudal n urt yaria boln l do.
Yamartai ch cyber oron zain zurchuliin esreg erh zuin hem hemje bii, tuuniig hergleh chadvartai irged, huulichad nemegdej bga gj oilgodog.
Post a Comment