Search This Blog

2010-06-28

Цахим орон зайн гэрэл зургууд ба гэм хор


         Хэн бүхний хувьд интернэтэд гэрэл зургуудаа байршуулах нь хялбар болсоор байна. Тэрхүү гэрэл зургуудын талаар санал, бодлоо илэрхийлэх нь бүр хялбар болсон. Энэ нь эрх зүйн асуудлын нэг хэсэг болж байгаа юм. Энэ бичлэгт Монгол Улсын эрх зүйн хэм хэмжээг үндэслэн дараах бүтцийг баримтлав.

1. Цахим орон зайд гэрэл зураг нийтлэх асуудал

2. Эрх зүйн зөрчил

3. Дүгнэлт, санал, зөвлөмж
Цахим орон зайд гэрэл зураг нийтлэх асуудал

Үндсэн хуулийн 16-р зүйлийн 16-р хэсэгт зааснаар Монгол Улсын иргэн итгэл үнэмшилтэй байх, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх эрхтэй. Ийм эрхээ эдлэх хэлбэрийн нэг нь цахим хуудаст гэрэл зураг нийтлэх, түүнд “сэтгэгдэл бичих” билээ.

Мөн Үндсэн хууль, Зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийн тухай хуульд зааснаар Монгол Улсын иргэний хувьд гэрэл зургийн болон түүнтэй төсөөтэй аргаар туурвисан бүх төрлийн бүтээлээ өөрийн болон зохиомол, нууц нэрээр, эсхүл нэргүйгээр нийтлэх эрхтэй.

Эдгээр эрхийн хамт иргэн нь шударга, хүнлэг ёсыг эрхэмлэн Үндсэн хууль, бусад хуулийг хүндэтгэж, сахин биелүүлэх, хүний нэр төр, алдар хүнд, эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгэх үндсэн үүрэгтэй.

Эрх зүйн зөрчил

Өнөөдөр иргэний дүрсийг гэрэл зураг хэлбэрээр нийтэлдэг монгол хэл дээрх цахим хуудсын жагсаалт урт болжээ. Миний мэдэж байгаагаар URL буюу дээрх цахим хуудсуудын хаягийг компьютер дээрх А4 хуудсын мөр бүрт бичихэд нэг хуудсанд багтахгүй байна. Тэдгээр цахим хуудсын “гэрэл зураг” бүхий хэсэг нь дараах нийтлэг нэртэй байна. Үүнд:

“Монгол охид”,
“Hi5-ын монгол охидууд”,
“Сайхан монгол бүсгүй”,
“Зургийн цомог-Залуус; Охид бүсгүйчүүд; Сак хосууд; Монгол хамтлаг, дуучид; Анги хамт олон; Вэб камер-нууц дуран”,
“Шилдэг зураг”,
“Хүмүүс”,
“Фото зураг”,
“Мongolian girls”,
“Элдэв зураг”.

Эдгээрт дараах нийтлэг зөрчил харагдаж байна.



- гэрэл зургийн болон түүнтэй төсөөтэй аргаар туурвисан бүх төрлийн бүтээлийн хувьд зохиогчийн эрхийн зөрчил /Зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийн тухай хууль, Эрүүгийн хуулиар тодорхойлсон зөрчил/


Зарим цахим хуудаст гэрэл зургийг “тамгалсан” буюу тухайн цахим хуудаст нийтлэгдсэн гэрэл зураг бүрт вэб сайтынхаа нэр бүхий тэмдэглэгээг тавьсан байдаг. Тодорхой баримт, мэдээллээр бол вэб сайт дахь гэрэл зургийн тэмдэглэгээ нь хууль ёсны, үнэн, зөв гэж үзэх боломжгүй байна.


Зохиогчийн эрхийн тухай хуульд зааснаар гэрэл зургийн аргаар туурвисан бүтээл нь зохиогчийн эрхээр хамгаалах бүтээл мөн бөгөөд түүнийг туурвисан хувь хүн нь бүтээл болон түүний нэрийг зохиогчийн зөвшөөрөлгүйгээр аливаа арга хэлбэрээр хувиргах, гажуудуулах, өөрчлөхийг хориглох, бүтээлийг нь бүхий л арга, хэлбэрээр ашиглах үйл ажиллагааг зөвшөөрөх болон хориглох онцгой эрхтэй.


Тухайн вэб хуудсанд зохиогчийн эрхийн зөрчлийн тухай мэдээллийг хүлээн авах нөхцлийг бүрдүүлээгүй, зохиогчийн эрхийн зөрчил гаргах нь гэрэл зураг бүхий цахим хуудсыг интернэтийн үйлчилгээ түгээгчийн зүгээс хаах үүргийг Зохиогчийн эрхийн хуулиар хүлээлгэсэн байдаг.


- Компьютер, мэдээллийн сүлжээг ашиглах журам зөрчсөн, мэдээллийн сүлжээнд зөвшөөрөлгүй нэвтрэх зөрчил /Захиргааны хариуцлагын тухай хууль, Эрүүгийн хуульд тодорхойлсон зөрчил/

Монголын цахим хуудсууд уншигч-хэрэглэгчидээсээ гэрэл зургийг цахим шуудангаар хүлээн авах, зарим хуудасны хувьд хэрэглэгч нь гэрэл зургийг шууд нийтлэх боломжтой байгаа нь хэн нэгэнд компьютерийн мэдээллийн эргэлтийн хүрээг хууль бусаар ашиглаж хувь хүний гэрэл зургуудыг олж авч, дур мэдэн ашиглах шалтгаан, нөхцөл болж байна.


- Садар самууныг сурталчлах зөрчил /Садар самуун явдалтай тэмцэх тухай хууль, Захиргааны хариуцлагын тухай хууль, Эрүүгийн хуульд тодорхойлсон зөрчил/


Монгол хэл дээрх цахим хуудаст нийтлэгдсэн гэрэл зургийн дор хязгаарлалтгүйгээр хэн бүхэн бүхий л хэлбэрээр “сэтгэгдэл үлдээх” боломжтой байгаа. Энэ нь бэлгийн дур хүслийг өдөөх зорилгоор хурьцал үйлдэх тухай илэрхийлэх болон хүний бэлэг эрхтнийг илтээр гэрэл зураг, дүрс, дуу авианы бичлэг болон бусад хэлбэрээр уншуулах, сонсгох, үзүүлэх нөхцөл болж байна.


- Доромжлох, гүтгэх зөрчил /Эрүүгийн хуульд тодорхойлсон зөрчил/


Цахим хуудас дахь гэрэл зургийн сэтгэгдлүүд нь иргэний дүрсийг доромжилсон, гүтгэсэн шинжтэй байгаа бөгөөд цагийн зүүний хөдөлгөөнийг үл хамааран байрласаар гэрэл зурагт дүрслэгдсэн тухайн иргэнд гэм хор учруулах түвшинд байна.


Гэрэл зураг бүхий нийтлэлд сэтгэгдэл бичих боломж нь үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхтэй холбоотой. Харин сэтгэгдэл бичихдээ хүний эрхийг зөрчих, хуулийг сахихаас чөлөөлөгдөх эрх хэн нэгэнд хуулиар олгогдоогүй юм. Сэтгэгдэл бичихийн өмнө, эрх зүйгээр тодорхойлсон хүний эрхийг хангах, хуулийг сахих үүргийг анхаарах хэрэгтэй болно.


Тодорхой шалтгаан, бодит байдалд нийцсэн эсэхээс үл хамааран хэн нэгнийг гүтгэх, доромжлох нь хууль зүйн хариуцлага хүлээлгэх үйлдэл юм.

“Үүргээ мэдээгүй” гэсэн шалтгаан хэлж хууль зүйн хариуцлагаас чөлөөлөгдөх боломж үгүй.

- Иргэний захидал, харилцааны нууцын халдашгүй байдлын эсрэг зөрчил /Хувь хүний нууцын тухай хууль, Эрүүгийн хуулиар тодорхойлсон зөрчил/



Олон нийтийн харилцааны вэб сайт буюу Social networking site нь түүний хэрэглэгчдийн хувийн орон зай, “цахим орон байр” гэж үзэх хандлага дэлхийн интернэт хэрэглэгчдийн дунд төлөвшиж байна. /Lawsuit seeks information on how government uses social-networking site-12/02/2009 www.asisonline.org/ Ийм цахим орон байр дахь гэрэл зураг, мэдээлэл нь задруулбал тухайн хүний хууль ёсны ашиг сонирхол, нэр төр, алдар хүндэд илтэд хохирол учруулж болзошгүй мэдээ гэж тооцогдож байгаа юм.


Түүний хажуугаар social networking site-г “олон нийтийн газар” гэж үзэх сөрөг хандлага бас байгаа юм. Энэхүү хандлага нь facebook.com, myspace.com, linkedin, flickr.com, hi5.com гэх мэт олон нийтийн харилцааны вэб сайт-цахим хуудсууд дахь хувь хүний гэрэл зургуудыг олж авч, дур мэдэн ашиглаж байгаа үйлдлээр илэрч байна.




Одоо гэрэл зурагт дүрслэгдсэн этгээдийн эрхийн талаар тусгайлан авч үзье.





Энэ талаарх суурь зохицуулалт нь Иргэний хуулийн 21-р зүйлийн 21.5, 21.6 хэсэг, 497, 511-р зүйл юм.

Иргэний дүрсийг гэрэл зураг, кино, дүрс бичлэгийн хальс, хөрөг зураг болон бусад хэлбэрээр өөрийнх нь зөвшөөрөлгүйгээр нийтэлсэн, олон нийтэд үзүүлснээс гэм хор учирсан гэж үзвэл тухайн этгээд гэм хорыг арилгахыг шаардах эрхтэй бол бусдын эрх, нэр төр, алдар хүнд, ажил хэргийн нэр хүндэд хууль бусаар санаатай буюу болгоомжгүй үйлдлээр гэм хор учруулсан этгээд уг гэм хорыг хариуцан арилгах үүрэгтэй.


Энд, цахим хуудас дахь гэрэл зураг нь түүнд дүрслэгдсэн этгээдийн зөвшөөрлийг авсан байх шаардлагатайг харуулж байгаа юм.


Цахим орон зайд гэрэл зураг нийтлэхэд хэд хэдэн этгээд оролцдог, тэрхүү нийтлэл нь олон нийтийн “бай” болдог зэрэг нь гэрэл зурагт дүрслүүлэгч этгээдэд учирсан гэм хорыг хэд хэдэн этгээд хариуцах үндэслэл болох ба ийм тохиолдолд шууд гэм хор учруулсан этгээд төдийгүй, түүнийг уруу татсан, дэмжин тусалсан, түүнчлэн гэм хор учруулсны үр дүнг санаатай ашигласан этгээд нэгэн адил хариуцлага хүлээнэ.


Гэм хор учруулсан гэх этгээдийн хувьд тийнхүү гэм хор учирсан нь түүний буруугаас болоогүй гэдгийг нотлох, хариуцлагаас чөлөөлөгдөх нь цахим орон зайн эрх зүй төлөвшөөгүй манай улсын хувьд нэн төвөгтэй билээ.


Харин иргэний нийгэмд эзлэх байр суурьтай холбогдуулан түүнийг сурталчлах зорилгоор болон сургалт, эрдэм шинжилгээний ажил, ажил хэргийн хүрээнд олон нийтийг хамарсан үйл ажиллагааны явцад уг этгээдийг дүрсэлсэн, эсхүл тухайн этгээд өөрийгөө дүрслүүлсний төлөө хөлс, шан харамж авсан бол түүний зөвшөөрөл шаардагдахгүй юм.



Дүгнэлт, санал, зөвлөмж





Цахим орон зайд гэрэл зураг нийтлэх нь хүний эрх, эрх чөлөөний асуудал төдийгүй бусдад гэм хор учруулах, эрх зүйн зөрчилд холбогдохоос сэргийлэхтэй холбоотой юм.

Дээр дурдсан эрх зүйн зөрчлүүдийг зөвхөн аль нэг нь үйлдэгддэг бус, холимог байдлаар, янз бүрийн үе шатаар дамжин хэрэгждэг гэж ойлгох нь зүйтэй.



Эрх зүйн зөрчлийн хохирогч нь зөвхөн гэрэл зурагт дүрслэгдсэн этгээд биш юм.


Гэрэл зураг бүхий тухайн цахим хуудас дахь зөрчил нь бүх уншигч-зочинд хамаарахгүй, хэн нэгний үйлдэл хэдий ч тийм үйлдлийг хориглоогүй, дэмжсэн этгээд нь зөрчлийн хамтран хариуцагч гэж тооцогдох юм.


Цахим хуудсын эрхлэгч буюу администратор нь гэрэл зургийг цахим орон зайд нийтлэхийн тулд эрх зүйн хэм хэмжээг баримтлан дараах алхамуудыг өөрийн онцлогт тохируулан хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна. Үүнд:


- Дүрслүүлэгчийн зөвшөөрлийг авах бүх ажиллагааг явуулсны үндсэн дээр гэрэл зургуудыг цахим хуудастаа нийтлэх,


- Цахим хуудаст нийтлүүлэхээр гэрэл зураг илгээсэн этгээд нь дүрслүүлэгч мөн эсэхийг шалгаж, тодорхойлох буюу гэрэл зураг бүхий бичиг баримтыг цахим шуудангаар хүлээж авах,


- Гэрэл зураг бүхий нийтлэлд сэтгэгдэл бичүүлэхгүй байх,


- Вэб сайт дахь анхааруулгын үг нь сэтгэгдэл бичсэн, бичүүлсэн этгээдэд хүлээлгэх хариуцлагын хүнд, хөнгөнийг тодорхойлоход хэрэглэгддэг тул сэтгэгдэл бичих этгээдэд зориулсан анхааруулгыг сэтгэгдлийн талбарт байрлуулах. Түүний утга нь “сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Ийм хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдлийг администратор устгах эрхтэй”,


- Хууль, ёс суртахууны хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдлийг сонирхогч этгээдийн шаардсанаар буюу өөрийн эрх зүйн ухамсрын хүрээнд нэн даруй устгах,


- Сэтгэгдлийг хянасны дараа нийтлэх эсэхээ шийдвэрлэх,


- Сэтгэгдлээ устгуулсан этгээдийн бичсэн сэтгэгдлийг баримт болгон авч, хадгалж байх.


Цахим орон зайд хууль зүйн дагуу хэн нэгэнд гэм хор учруулахгүйгээр нийтлэгдсэн гэрэл зураг нь бидний сэтгэлийг сэргээж, нүдийг баясгах болно.



Read more...